Χάρη στην οργάνωση Dive in action ξέρουμε σήμερα για τη θάλασσα γύρω από τη Σαντορίνη πολλά περισσότερα από το ό,τι είναι απλά βαθιά.
Στις αρχές Δεκεμβρίου η Dive in Action οργάνωσε το τριήμερο «Δύο εικόνες, 1.000 και μία σκέψεις» στη Σαντορίνη για τα μυστήρια του υπέροχου βυθού γύρω από τα δύο ηφαίστεια του νησιού, την Καμένη στην Καλντέρα και τον Κολούμπο στη βορειοανατολική άκρη του, και τα προβλήματα που καταγράφηκαν από επιστήμονες και δύτες στα έξι χρόνια που δραστηριοποιείται στη Σαντορίνη η περιβαλλοντική οργάνωση. Οι «Βιώσιμες Κυκλάδες» ήμασταν εκεί. Η συζήτηση για τον βυθό του νησιού με τα δύο ηφαίστεια μετατράπηκε πολύ γρήγορα σε συζήτηση για τα μικροπλαστικά.
Μιλώντας εκ μέρους των αλιέων Σαντορίνης, ο πρόεδρός τους Κυριάκος Πρέκας είπε ότι επιρρίπτει μεγάλη ευθύνη στην αδιαφορία των Σαντορινιών. «Το σκουπίδι φεύγει από τους κάδους που έχουμε στις παραλίες και καταλήγει στη θάλασσα».
Ο θαλάσσιος βιολόγος Θόδωρος Καμπούρης σημείωσε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στην ακτογραμμή και στον θαλάσσιο πυθμένα. «Στην Ψαθούρα και την κυρά-Παναγιά βρήκαμε 4.102 και 3.833 πλαστικά κομμάτια. Είναι τόσα πολλά που τα βρίσκουμε στα στομάχια και στα βράγχια του αστακού. Με την Dive in Action εντοπίσαμε έναν τρίτωνα, που αποτελεί απειλούμενο είδος, πλάι σε δύο μπαταρίες αυτοκινήτων. Η Σαντορίνη είναι Κυκλάδες αλλά συμπεριφέρεται σαν νησί των Δωδεκανήσων ως προς την ιχθυοπανίδα».
Ο καθηγητής Περιβαλλοντικής και Γεωλογικής Ωκεανογραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας και Κοσμήτορας της Σχολής Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών Γιώργος Παπαθεοδώρου είπε χαρακτηριστικά: «Μιλάς, δεν μιλάς, ο εφιάλτης της εισαγωγής του πλαστικού στο θαλάσσιο περιβάλλον συνεχίζεται απρόσκοπτα. Τα πλαστικά κατακερματίζονται σε μικροπλαστικά και νανοπλαστικά με αποτέλεσμα να μπαίνουν παντού».
Ο Παπαθεοδώρου με την ομάδα του Oceanus-Lab του πανεπιστημίου καταγράφουν την Ποσειδωνία και την Τραγάνα στις Κυκλάδες με το πρόγραμμα Vodafone Posidonia. Στο παρελθόν είχαν προσπαθήσει να μαζέψουν τα πλαστικά μπουκάλια σε ολόκληρο το αρχιπέλαγος.
Ανάμεσά τους είχαν βρει συσκευασίες των δεκαετιών του ‘80 και του ‘90. «Τα πλαστικά μπουκάλια θα μείνουν επί 14 χρόνια σταθερά και μετά θα αρχίσουν να καταρρέουν, να αποσυντίθενται σε μικρότερα κομμάτια και σταδιακά σε πολύ μικρά και τότε θα αρχίσουν να αναμιγνύονται με τα υλικά του θαλάσσιου πυθμένα», λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών. «Έχουμε αρχίσει ήδη να παρατηρούμε αλλοίωση του υποστρώματος του πυθμένα. Οικοσυστήματα αναπτύσσονται σε διαφορετικό υπόστρωμα, εξέλιξη που συμβαδίζει με την παγκοσμιοποίηση των ειδών και την εισβολή ξενιστών, δηλαδή ειδών ξένων από πιο ζεστές θάλασσες προς τη Μεσόγειο. Παρατηρούμε πολύ σημαντικές επιπτώσεις σε 600 είδη. Από τις αρχές του 2024 καταγράφουμε μικροπλαστικά στο αίμα τους».
Δεν παρουσιάζουν όλες οι περιοχές την ίδια επιβάρυνση: «Υπάρχουν περιοχές με πολύ μεγάλη πυκνότητα απορριμμάτων; Δεν ξέρουμε», λέει ο Παπαθεοδώρου. «Τα σκουπίδια του πυθμένα μεταφέρονται; Έχουμε παρατηρήσει ότι έχουμε μεγάλη ποσότητα π.χ. στον κόλπο της Ερμούπολης. Σε εποχική βάση οι μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων μετακινούνται. Στην Πάτρα, το 60% των απορριμμάτων (κατά 50% πλαστικές σακούλες, πλαστικά μπουκάλια και κουτάκια αλουμινίου) είχαν ημερομηνία λήξης μετά τη συλλογή τους από τον πυθμένα, που σημαίνει ότι ήταν πρόσφατα. Στον Θερμαϊκό έχουμε 15.000 απορρίμματα/τετραγωνικό χιλιόμετρο και σε μήκος από 0 έως 5 μέτρα στην παράκτια ζώνη η πυκνότητα είναι 700.000 απορρίμματα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Στον Σαρωνικό ο πυθμένας εμφανίζει 240.000 απορρίμματα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στα 0-10 χιλιόμετρα».
Έγκλημα στην «παντόφλα»
Ο Γιώργος Χάλαρης έκανε μία συγκλονιστική αποκάλυψη λέγοντας ότι ως υπάλληλος της ΔΕΗ στη Σαντορίνη είχε εντολή να πετάει τα άχρηστα αναλώσιμα στη θάλασσα από την «παντόφλα» (φέρι μποτ της παλιάς εποχής). «Υλικό που έπρεπε να εξαφανισθεί. Γυαλί, σίδερο, καλώδια. “Όσο ταξιδεύουμε με την παντόφλα, θα πετάμε στη θάλασσα”, αυτή ήταν η εντολή. Μία ολόκληρη υπηρεσία το 1998 το έκανε έως ότου έφερα αντιρρήσεις και σταμάτησε η πρακτική».
Το υποθαλάσσιο μουσείο
Μιλώντας για το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος, η τελευταία έκρηξη του οποίου χρονολογείται το 1650 («καιρός του μεγάλου κακού»), ο καθηγητής Σεισμολογίας του ΑΠΘ Κώστας Παπαζάχος τόνισε ότι δεν υπάρχει δυνατότητα άμεσης παρατήρησης. Σε διάφορα βάθη βορειοανατολικά του ηφαιστείου υπάρχουν μικρότεροι κρατήρες.
Τον Μάιο του 2022 οργανώθηκε μία μεγάλη αποστολή με τους δύτες της Dive in Action «για να πάρουν ό,τι μαύρο βλέπανε» γύρω από τον κρατήρα. «Οι εικόνες από την περιοχή ήταν μαγευτικές. Έφεραν πάρα πολλές πέτρες με τα χέρια τους. Περλιτικές λάβες (42%), μαύρους φρέσκους ανδεσίτες (15%) από μεγάλη προηγούμενη έκρηξη. Κίσσηρη (ελαφρόπετρα), τέφρα, εξαϋλωμένα κομμάτια της μεγάλης έκρηξης του 1650, αλλά και κάποια από παλιότερες εκρήξεις. Πολλές πέτρες συγκολλημένες (κροκαλοπαγές πέτρωμα) από την εποχή που το ηφαίστειο ήταν σχεδόν χέρσο, πριν ανεβεί η στάθμη της θάλασσας. Η λάβα που βρέθηκε χρονολογήθηκε από τα εργαστήρια στα 230.000 χρόνια. Τα μικρότερα ηφαίστεια στα 34.000 χρόνια. Βρήκαμε έως και τρεις λιθότυπους, νομίζεις ότι οι πέτρες είναι ίδιες, αλλά δεν είναι. Πιστεύουμε ότι έχουμε να κάνουμε με πέντε εκρήξεις τουλάχιστον. Αν υπολογίσουμε την περιοδικότητα, μεγάλες εκρήξεις έχουμε ανά 20.000 χρόνια, όπως εξάλλου και στο ηφαίστειο της Καλντέρας, άρα δεν κινδυνεύουμε τόσο άμεσα από μεγάλη έκρηξη».
